Prof. Dr. Selim Tümkaya
Şizofreni hastalarında hipokampal atrofi sık görülen bir bulgudur. Bu bulgunun nöronal atrofiye bağlı olduğu ve şizofrenide görülen bilişsel işlev bozuklukları ile ilişki gösterdiği düşünülmektedir (Steen ve ark., 2006). Şizofrenide nöronların büyümesini, farklılaşmasını, sinapsların oluşmasını sağlayan beyin kaynaklı nörotrofik faktörün (BDNF) de eksik olduğu bildirilmiştir. Bu durum da şizofreni de görülen bilişsel eksikliklerin nedenlerinden bir tanesi olabilir. Bugüne kadar şizofrenide görülen bilişsel eksiklikler ve hipokampal atrofi üzerine etkili olan bir psikofarmakolojik tedavi bildirilmemiştir (Girdler ve ark., 2019).
Şizofrenide egzersizin faydalı etkilerinin olabileceğini gösteren kanıtlar mevcuttur. Genel popülasyonda aerobik egzersizin yürütücü işlevler, bellek ve işlemleme hızı üzerinde olumlu etkilerinin olduğu bildirilmiştir (Girdler ve ark., 2019). Ayrıca egzersizin sağlıklı kişilerde nörogenezisi destekleyici, hipokampal volümü artırıcı bir etkisinin olduğu da bilinmektedir. Yapılan randomize kontrollü 3 aylık bir çalışmada aerobik egzersiz yapan şizofreni hastalarının yapmayanlara göre hipokampal volümlerinde büyüme (%12) olduğu bildirilmiştir. Ayrıca egzersiz yapan şizofreni hastalarının kısa süreli bellek puanlarında %34 artış olduğu görülmüştür. Bu çalışmada bellek puanlarındaki artışın hipokampal volüm artışı ile ilişkili olduğu da rapor edilmiştir (Pajonk ve ark., 2010). Bu çalışmanın dışında başka çalışmalar da aerobik egzersizin yürütücü işlevler, bellek, dikkat üzerinde ve BDNF düzeyleri üzerinde olumlu etkiler gösterdiğini bildirmiştir (Girdler ve ark., 2019). 385 şizofreni hastasının alındığı bir meta analiz çalışmasında aerobik egzersizin genel olarak bilişsel işlevleri arttırdığı bulunmuştur (Firth ve ark., 2016). Şizofrenide bilişsel işlevlerin sosyal-mesleki işlevsellik ile çok yakından ilişkili olduğu düşünüldüğünde bu bulguların önemi daha iyi anlaşılabilir.
Egzersizin şizofreninin klinik semptomları üzerinde de etkili olabileceğine işaret eden kanıtlar mevcuttur. Dauvan ve ark. (2016) yaptıkları bir meta analiz çalışmasında egzersizin negatif ve pozitif semptomları anlamlı olarak azalttığını göstermişlerdir. Ayrıca egzersizin depresif semptomlar üzerine de etkili olduğu bilinmektedir (Girdler ve ark., 2019).
Egzersizin şizofreni hastalarının fiziksel sağlıklarına da destek olduğu da unutulmamalıdır. Şizofreni hastaları kullandıkları antipsikotik ilaçların da etkisiyle obeziteye meyillidirler. Metabolik sendrom ve diabetes mellitus bu hastalarda sık görülmektedir. Şizofreni hastalarının kardiyovasküler hastalıklara daha eğilimli oldukları ve beklenen yaşam sürelerinin sağlıklı kişilere göre daha kısa olduğu bilinmektedir. Tüm bu durumlar şizofrenide egzersizin önemini daha da arttırmaktadır. Düzenli olarak yapılan egzersiz bu hastalarda obezite ve metabolik sendrom risklerini azaltabilir ve beklenen yaşam süresini arttırabilir (Girdler ve ark., 2019).
