2021 Dünya Psikiyatri Kongresinde bir uzman, şiddetli majör depresif bozukluğu (MDB) olan hastaların ya iştah ve kilo kaybı ve uykusuzluk hali ya da tam tersine iştah ve kilo artışı, düşük enerji ve aşırı uyku hali yaşayabildiklerini, iştah ve kilo kaybı ve uykusuzluk halinin yaşandığı tipik MDB’nin zihinsel bozukluğa bağlı genler kaynaklı olup, daha yüksek kortizol seviyeleri ile ilişkili olduğunu, iştah ve kilo artışı, düşük enerji ve aşırı uyku halinin yaşandığı immünometabolik MDB’nin ise metabolik düzensizlik genleri kaynaklı olup, immünoinflamatuar ve metabolik düzensizlik ve obezite ile ilişkili olduğunu açıklamıştır.
Majör depresif bozukluk heterojen özellik göstermektedir
Uykusuzluk ve aşırı uyku hali, majör depresif bozukluğun belirtileri arasında yer almaktadır
Hollanda Amsterdam Üniversitesi Tıp Merkezlerinden Prof. Dr. Brenda Penninx, tanısında 257 semptom kombinasyonu kullanılan MDB’ye birçok semptomun katkıda bulunduğunu söylemiştir.1 Hatta bu semptomlardan bazıları, örneğin uykusuzluk ve aşırı uyku hali gibi birbirine tamamen zıt semptomlar da olabilmektedir.
MDB'nin heterojenliği, antidepresan tedavilere farklı yanıtların verilmesi bağlamında da belirgindir.2 Prof. Dr. Penninx antidepresanların genel olarak etkili olmakla birlikte, tüm hastalarda etkili olmadığını söylemiştir. Dolayısıyla, bir hasta için en iyi tedavinin belirlenmesi bir deneme yanılma sürecinin yaşanmasını gerektirebilmektedir. r.
Başlıca üç MDB alt tipi tanımlanabilir
Atipik alt tip, iştah ve kilo artışı, düşük enerji, aşırı uyku ve Leaden paralizi ile karakterizedir
Prof. Dr. Penninx, hafif ila şiddetli tekrarlayan MDB'si olan 818'den fazla MDB hastasının semptomlarının veriye dayalı olarak analiz edilmesini içeren çalışmanın sonucunda, üç farklı MDB alt tipinin belirlendiğini söylemiştir.
Prof. Dr. Penninx'in baş araştırmacısı ve bilimsel direktörü olduğu söz konusu Hollanda Depresyon ve Anksiyete Çalışmasında yer alan hastalar üç ana MDB alt tipi altında sınıflandırılmıştır. Söz konusu MDB alt tipleri şunlardır:
- • hastaların yaklaşık %50'sini oluşturan iştah ve kilo kaybı, uykusuzluk ve intihar düşünceleri yaşayan şiddetli depresyon, yani tipik MDB hastaları;
- • hastaların yaklaşık %25'ini oluşturan ve tipik MDB hastaları ile eşit derecede ağır depresyonlu olmakla birlikte aksine iştah ve kilo artışı, düşük enerji, aşırı uyku hali ve Leaden paralizi yaşayan atipik MDB hastaları; ve
- • hastaların yaklaşık %25'ini oluşturan ve semptomların çoğunluğunun daha düşük şiddette seyrettiği orta derecede depresif MDB hastaları3
Tipik ve atipik majör depresif bozukluklar
Tipik ve atipik MDB alt tipleri farklı patofizyolojik ve genetik ilişkilere sahiptir
Prof. Dr. Penninx, tipik ve atipik MDB alt tiplerini farklı kılanın sadece farklı semptomatolojiler olmadığını, bu iki MDB alt tipinin farklı korelasyonlar göstermesi, altlarında yatan patofizyolojik ve genetik ilişkilerin farklı olması ve bu iki MDB alt tipinde hastalığın farklı seyretmesi yönleriyle de birbirlerinden ayrıştığını söylemiştir.3
Buna göre, tipik MDB alt tipi hastalarının:
- sigara kullanmaları3
- erken ve geç dönem travması yaşamaları33
- zamanla daha kalıcı kaygı ve intihar düşünceleri sergilemeleri4
- hipotalamus-hipofiz bezleri ekseninin hiperaktivitesine işaret eden daha yüksek kortizol seviyelerine sahip olmaları 5 ve
- hastalıklarının zihinsel bozukluğa bağlı genlerden kaynaklanması6 daha olası iken; atipik MDB alt tipi hastalarının ise:
- sıklıkla kadın cinsiyetinde olmaları3
- semptomlarının daha erken bir dönemde görülmeye başlanması3
- başlangıçta ve takip döneminde zayıf bir metabolik profil sergilemeleri4
- immünoinflamatuar ve metabolik düzensizlik göstermeleri ve leptin ve insüline dirençli olmaları4,5 ve
- • hastalıklarının obezite ve metabolik düzensizlik genlerinden kaynaklanması6 daha olasıdır
Atipik MDB, immünmetabolik MDB olarak tanımlanmıştır
Atipik MDB alt tipi, immünoinflamatuar ve metabolik özelliklerine vurguda bulunmak amacıyla immünmetabolik MDB olarak adlandırılmıştır.7
Prof. Dr. Penninx, tipik ve immünmetabolik MDB'nin altlarında yatan etiyolojilerinde farklılıklar nedeniyle farklı özelliklere sahip olduklarını söylemiştir.
İlgili kişiselleştirilmiş tedavilerin belirlenmesinde immünmetabolik alt tipin dikkate alınması gereken özellikleri
Prof. Dr. Penninx, immünometabolik MDB'nin, enerji dengesinde enerjinin harcanmasından biriktirilmesine doğru bir kaymayı netice veren metabolik ve somatik koşullarla bağlantılı gibi göründüğünü söylemiştir.4 İmmünometabolik MDB’ye yönelik kişiselleştirilmiş tedavi stratejileri belirlenirken ilk adım olarak bu bulgunun dikkate alınması uygun bir hareket olacaktır.
