Prof. Dr. Cüneyt Evren
DUDIT (DUDIT, Drug Use Disorders Identification Test) madde kullanım bozukluğu (MKB) şiddetini değerlendirmede en sık kullanılan ölçeklerden biridir. Ölçek European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction’ın (EMCDDA) sayfasında Türkçe de dahil 30 farklı dilde yer almaktadır.
On bir maddeden oluşan DUDIT (Berman ve ark. 2005a) AUDIT’e (Alcohol Use Disorders Identification Test; Alkol Kullanım Bozukluğu Tanıma Testi) benzer bir araç olarak geliştirilmiştir ve DUDIT soruları çok az istisna dışında (iki AUDIT maddesi silinmiş ve üç yeni madde eklenmiş) AUDIT ile paraleldir.
DUDIT bir kişinin son bir yıl içindeki yasadışı uyuşturucu kullanımı ve ilgili sonuçları değerlendirir ve aşağıdaki alanlarda veri toplar: (a) madde kullanımı sıklığı, (b) madde ile ilgili sorunlar ve (c) madde bağımlılığı belirtileri.
Berman ve arkadaşları (Berman ve ark. 2005a) DUDIT’in psikometrik özelliklerini başlangıç değerlendirmelerinde, hem genel hem de klinik örneklemler kullanılmıştır. Genel popülasyon örneklemi için, İsveç Nüfus Kayıt Merkezi’nden rastgele seçilen 1109 kişiye DUDIT uygulanmıştır. Bu örneklem kullanarak Cronbach alfa 0.93 bulunmuştur. Yazarlar çalışmanın verilerine dayanarak, genel popülasyonda erkeklerde 6 ve kadınlarda 2 değerindeki puanların madde kullanımına bağlı sorunların varlığını düşündüren kesme noktası değerleri olarak kullanılmasını önermişlerdir (Berman ve ark. 2005b).
Çalışmanın diğer örneklemini bağımlılık tedavi merkezinde yatarak tedavi gören, cezaevinde tutuklu olanlar ve denetimli serbestlik sürecinde olanlardan oluşan 160 birey oluşturmuştur. Bu örneklemde DUDIT için Cronbach alfa 0.80 bulunmuştur. Yazarlar klinik popülasyonlarda 25 üstü kesme noktasının muhtemel MKB tanı ölçütlerini karşılayacağını bildirmiştir (Berman ve ark. 2005a; Berman ve ark. 2005b).
DUDIT’in bu alanda kullanılan diğer ölçeklere göre bazı avantajları vardır. Uygulama ve puanlama süresi kısadır (<5 dakika). Ayrıca bazı tarama testlerinden farklı olarak yaşam boyu değil, DUDIT geçen seneki madde kullanımı ve madde-ilişkili olumsuz sonuçları değerlendirerek, tanı konabilecek muhtemel madde kullanım sorunlarını belirler. Ayrıca sürekli aralıklar içeren değerlendirmesi, madde kullanımı ve olumsuz sonuçlarının olduğundan az saptanmasına yol açan “var” ya da “yok” şeklindeki dikotomik cevaplara sahip ölçeklere göre avantaj sağlamaktadır (Berman ve ark. 2005a).
Türkçe Versiyon
Çalışma 1
Türkçe versiyonunun ilk çalışmasına ergenler için madde kötüye kullanımı tedavi programında olan ve MKB olan 100 ergen, yatılı madde kötüye kullanımı tedavi programındaki 123 erişkin OKB olan hasta ve aynı klinikten AKB olan ve madde kötüye kullanımı sorunu bildirmeyen 35 hasta dahil edildi (Evren ve ark. 2014a). DUDIT, DAST-10 ile kıyaslandığında yüksek konverjan geçerlilik (r=0.76) gösteren ve Cronbach alfa değeri 0.93 olan psikometrik olarak güvenilir bir MKB tarama ölçeği olarak bulunmuştur. Ek olarak tek bileşen toplam varyansın %58.65’ini açıklamıştır. Kesme noktası 10 ve üzeri olarak alındığında DUDIT duyarlılık ve özgüllük puanları sırasıyla 0.96 ve 0.94 olarak bulunmuştur. Ayrıca, DUDIT MKB olan hastaları AKB olan hastalardan anlamlı düzeyde ayırt ettiği için iyi ayırıcı geçerlilik göstermiştir. Bu bulgular DUDIT’in MKB olan Türk hastalarda tek boyutlu yapıda ölçüm yapan geçerli ve güvenilir MKB tarama ölçeği olduğunu desteklemiştir.
Çalışma 2
Ölçeğin Türkçe versiyonunun ikinci çalışması yüksek riskli popülasyon olan cezaevindeki tutuklular ile yapılmıştır. MKB olan (n=124) ve olmayan (n=78) tutuklular çalışmanın örneklemini oluşturmuştur (Evren ve ark. 2014b). DUDIT, DAST-10 (Drug Abuse Screening Test) ile (r=0.86) ve BAPİ (Bağımlılık Profil İndeksi) ile (r=0.88) yüksek yakınsak (convergent) geçerliliği göstermiş ve Cronbach alfa 0.93 bulunmuştur. Tek komponent toplam varyansın %58.28’ini açıklamıştır. Optimal kesme noktası 10 olarak alındığında duyarlılık 0.95 özgüllük ise 0.79 olarak bulunmuştur. DUDIT, MKB olan tutukluları olmayanlardan ayırarak iyi ayırt edici geçerlilik göstermiştir. Doğrulayıcı faktör analizi ölçeğin tek boyutlu yapısını desteklemiştir.
Kullanım ve Değerlendirme
İlk dokuz soru 0 ile 4 arasında değişen 5 puanlık cevaplar üzerinde puanlanır ve son iki soru 0, 2 ve 4 şeklinde 3 farklı puan ile puanlanır. Böylece, toplam puan 0 ile 44 arasında değişir ve daha yüksek puan alanın daha şiddetli bir MKB sorunu olduğunu düşündürür.
Kaynaklar
Berman A, Bergman H, Palmstierna T, Schlyter F. Evaluation of the Drug Use Disorders Identification Test (DUDIT) in criminal justice and detoxification settings and in a Swedish population sample. Eur Addict Res 2005a; 11:22-31.
Berman A, Bergman H, Palmstierna T, Schlyter F. Drug Use Disorders Identification Test manual. Stockholm, Sweden: Karolinska Institutet, 2005b.
Evren C, Ovali E, Karabulut V, Cetingok S. Psychometric properties of the Drug Use Disorders Identification Test (DUDIT) in heroin dependent adults and adolescents with drug use disorder. Bulletin of Clinical Psychopharmacology 2014a; 24:39-48.
Evren C, Ogel K, Evren B, Bozkurt M. Psychometric properties of the Turkish versions of the Drug Use Disorders Identification Test (DUDIT) and the Drug Abuse Screening Test (DAST-10) in the prison setting. J Psychoactive Drugs 2014b; 46:140-146.
DUDIT Ölçeğini aşağıdaki linkden indirebilirsiniz.
https://www.emcdda.europa.eu/system/files/attachments/12173/TR_DUDIT%20…
