Prof. Dr. Cüneyt Evren
Esrar dünya çapında alkol ve tütünden sonra en yaygın kullanılan üçüncü kontrollü maddedir. Birleşmiş Milletler, 2018 yılında 192 milyon kişinin, yani küresel yetişkin nüfusun %3,9'unun önceki yılda esrar kullandığını tahmin etmiştir. Yüksek gelirli ülkeler esrar kullanımında en yüksek yaygınlığa sahiptir, düşük gelirli ve orta gelirli ülkelerde ise daha düşük ancak artan bir kullanım söz konusudur. Geçtiğimiz yıl esrar kullandığını bildiren kişilerin yaklaşık %9,9'u her gün veya neredeyse her gün esrar kullananlardı. Esrar kullanım bozukluğu (EKB), genel olarak, fiziksel veya psikolojik zarara neden olsa bile esrar tüketimini durduramama olarak tanımlanır. EKB ile ilgili küresel veriler eksiktir ancak en son küresel tahmine göre 2016 yılında 22,1 milyon kişi EKB tanı kriterlerini karşılamıştır (100.000 kişi başına 289,7 vaka) (Connor ve ark. 2021; Öztürk-Sarıkaya 2019).
Esrar kullanan kişiler yanlışlıkla esrarın bağımlılık sendromu veya yoksunluk belirtileri yaratmadığına inanabilirler; ancak düzenli esrar kullanımının endokannabinoid sistem üzerindeki etkileri ve önemli sayıda davranışsal ve klinik araştırma bunun aksini göstermektedir. Ayrıca EKB yaklaşık 10 düzenli kullanıcıdan 1'inde ve günlük kullananların da üçte birinde görülür (Connor ve ark. 2021; Öztürk-Sarıkaya 2019).
Tıbbi olmayan esrar kullanımı dünyanın çoğu yerinde yasa dışıdır ancak bugüne kadar 12 ABD eyaleti, Uruguay ve Kanada yetişkinlerin eğlence amaçlı esrar kullanımını yasallaştırmıştır. Tıbbi esrar kullanımı dünya çapında çok daha fazla bölgede yasallaştırıldı. Ticari arzın yasallaştırılmasının tam etkilerini değerlendirmek için henüz çok erken, ancak alkolle ilgili deneyimler, daha ucuz, daha etkili esrar ürünlerine erişimin artmasının, düzenli esrar kullanımının yaygınlığını, daha kötü sağlığı ve dolayısıyla EKB'yi artıracağını güçlü bir şekilde göstermektedir. Ön veriler yasallaşan bölgelerde esrara bağlı psikotik olguların da arttığını göstermektedir (Connor ve ark. 2021; Öztürk-Sarıkaya 2019).
Başlangıç yaşı
Esrar kullanımının başlangıcı çoğunlukla geç ergenlik döneminde meydana gelir; Ortalama başlangıç yaşı 18-19'dur (ortalama 15-16 yaş). Esrar kullanımının 16 yaşından önce başlatılması EKB gelişme riskini, EKB'ye ilerleme oranını, diğer madde kullanım bozukluğu (MKB) ve anksiyete bozukluklarını artırır. On sekiz yaşından önce esrar kullanımı, esrar kullanmayanlara veya esrarı daha geç yaşta kullanmaya başlayanlara kıyasla araba kazası, antisosyal davranış, çoklu madde kullanımı ve okulu erken bırakma riskinin artmasıyla ilişkilidir. İkiz çalışmaları, diğer madde kullanımı, davranış bozukluğu, depresyon ve anksiyete hesaba katıldıktan sonra bile, erken başlangıç yaşının genetik faktörlerden etkilendiğini gözlemlemiştir. Diğer yasa dışı uyuşturucu kullanımı türleriyle tutarlı olarak, sosyal ve gelişimsel hassasiyet de dahil olmak üzere ortak genetik veya paylaşılan çevresel faktörler, esrar kullanımının erken yaşta başlamasına katkıda bulunur (Connor ve ark. 2021; Öztürk-Sarıkaya 2019).
Tüketim kalıpları
Esrar kullanımından EKB'ye ilerleme riski kullanım sıklığı arttıkça artar. ABD'de EKB'li yetişkinler ortalama olarak yılda 10 günün 6,2'sinde esrar kullanıyordu (Hasin ve ark. 2016). Haftalık esrar içenlerin yaklaşık %17,0'si ve günlük esrar içenlerin %19,0'u EKB kriterlerini karşılıyordu (Cougle ve ark. 2016). Ek olarak, boylamsal bir çalışmada, bağımlı olmayan haftalık esrar kullanıcılarının neredeyse 19'undan 1'i (%9,7) bir yıl içinde bağımlılığa doğru ilerledi (Cougle ve ark. 2016). Tütün ve esrarın birlikte kullanımı, tütün olmadan esrar kullananlara göre daha yüksek EKB riski, daha fazla sayıda yoksunluk semptomu ve daha düşük bırakma oranları ile ilişkilidir.
